Yaşar Kemal

Yaşar Kemal, asıl adı Kemal Sadık Gökçeli. Van Gölü’ne yakın Ernis (bugün Ünseli) köyünden olan ailesinin Birinci Dünya Savaşı’ndaki Rus işgali yüzünden uzun bir göç süreci sonunda yerleştiği Osmaniye’nin Kadirli ilçesine bağlı Hemite köyünde 1926’da doğdu. Doğum yılı bazı biyografilerde 1923 olarak geçer. Ortaokulu son sınıf öğrencisiyken terk ettikten sonra ırgat kâtipliği, ırgatbaşılık, öğretmen vekilliği, kütüphane memurluğu, traktör sürücülüğü, çeltik tarlalarında kontrolörlük yaptı. 1940’lı yılların başlarında Pertev Naili Boratav, Abidin Dino ve Arif Dino gibi sol eğilimli sanatçı ve yazarlarla ilişki kurdu; 17 yaşındayken siyasi nedenlerle ilk tutukluluk deneyimini yaşadı. 1943’te bir folklor derlemesi olan ilk kitabı Ağıtlar’ı yayımladı. Askerliğini yaptıktan sonra 1946’da gittiği İstanbul’da Fransızlara ait Havagazı Şirketi’nde gaz kontrol memuru olarak çalıştı. 1948’de Kadirli’ye döndü, bir süre yine çeltik tarlalarında kontrolörlük, daha sonra arzuhalcilik yaptı. 1950’de Komünizm propagandası yaptığı iddiasıyla tutuklandı, Kozan cezaevinde yattı. 1951’de salıverildikten sonra İstanbul’a gitti, 1951-63 arasında Cumhuriyet gazetesinde Yaşar Kemal imzası ile fıkra ve röportaj yazarı olarak çalıştı. Bu arada 1952’de ilk öykü kitabı Sarı Sıcak’ı, 1955’te ise bugüne dek kırktan fazla dile çevrilen romanı İnce Memed’i yayımladı. 1962’de girdiği Türkiye İşçi Partisi’nde genel yönetim kurulu üyeliği, merkez yürütme kurulu üyeliği görevlerinde bulundu. Yazıları ve siyasi etkinlikleri dolayısıyla birçok kez kovuşturmaya uğradı. 1967’de haftalık siyasi dergi Ant’ın kurucuları arasında yer aldı. 1973’te Türkiye Yazarlar Sendikası’nın kuruluşuna katıldı ve 1974-75 arasında ilk genel başkanlığını üstlendi. 1988’de kurulan PEN Yazarlar Derneği’nin de ilk başkanı oldu. 1995’te Der Spiegel’deki bir yazısı nedeniyle İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi’nde yargılandı, aklandı. Aynı yıl bu kez Index on Censorhip’teki yazısı nedeniyle 1 yıl 8 ay hapis cezasına mahkûm edildiyse de cezası ertelendi. Şaşırtıcı imgelemi, insan ruhunun derinliklerini kavrayışı, anlatımının şiirselliğiyle yalnızca Türk romanının değil dünya edebiyatının da önde gelen isimlerinden biri olan Yaşar Kemal’in yapıtları kırkı aşkın dile çevrilmiştir. Yaşar Kemal, Türkiye’de aldığı çok sayıda ödülün yanı sıra yurtdışında aralarında Uluslararası Cino del Duca ödülü, Légion d’Honneur nişanı Commandeur payesi, Fransız Kültür Bakanlığı Commandeur des Arts et des Lettres nişanı, Premi Internacional Catalunya, Fransa Cumhuriyeti tarafından Légion d’Honneur Grand Officier rütbesi, Alman Kitapçılar Birliği Frankfurt Kitap Fuarı Barış Ödülü’nün de bulunduğu yirmiyi aşkın ödül, ikisi yurtdışında beşi Türkiye’de olmak üzere, yedi fahri doktorluk payesi aldı. 28 Şubat 2015 tarihinde vefat etti.

Eserleri. Roman: İnce Memed, I-IV (İstanbul 1955, 1969, 1984, 1987), Teneke (İstanbul 1955), Ortadirek (İstanbul 1960), Yer Demir Gök Bakır (İstanbul 1963), Üç Anadolu Efsanesi: Köroğlu’nun Meydana Çıkışı, Karacaoğlan, Alageyik (İstanbul 1967), Ölmez Otu (İstanbul 1968), Ağrıdağı Efsanesi (İstanbul 1970), Binboğalar Efsanesi (İstanbul 1971), Demirciler Çarşısı Cinayeti (İstanbul 1974), Çakırcalı Efe (İstanbul 1975), Yusufçuk Yusuf (İstanbul 1975), Yılanı Öldürseler (İstanbul 1976), Al Gözüm Seyreyle Salih (İstanbul 1976), Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca (İstanbul 1977), Deniz Küstü (İstanbul 1978), Kuşlar da Gitti (İstanbul 1978), Yağmurcuk Kuşu (İstanbul 1980), Hüyükteki Nar Ağacı (İstanbul 1982), Kale Kapısı (İstanbul 1985), Kanın Sesi (İstanbul 1991), Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana (İstanbul 1997), Karıncanın Su İçtiği (İstanbul 2002), Tanyeri Horozları (İstanbul 2002), Çıplak Deniz Çıplak Ada (İstanbul 2012), Tek Kanatlı Bir Kuş (İstanbul 2013).

Röportaj: Yanan Ormanlarda 50 Gün (İstanbul 1955), Çukurova Yana Yana (İstanbul 1955), Peribacaları (İstanbul 1957), Bu Diyar Baştan Başa (İstanbul 1971), Bir Bulut Kaynıyor (İstanbul 1974), Allahın Askerleri (İstanbul 1978), Röportaj Yazarlığında 60 Yıl (İstanbul 2011), Çocuklar İnsandır (İstanbul 2013), Neredesin Arkadaşım (İstanbul 2014), Yağmurla Gelen (İstanbul 2015).

Fıkra, Deneme, Makale ve Gazete Yazıları: Taş Çatlasa (İstanbul 1961), Baldaki Tuz (haz. Alpay Kabacalı, İstanbul 1974), Ağacın Çürüğü (haz. Alpay Kabacalı, İstanbul 1980), Yüzler (İstanbul 1994, Abidin Dino ile birlikte), Ustadır Arı (haz. Alpay Kabacalı, İstanbul 1995), Zulmün Artsın (haz. Alpay Kabacalı, İstanbul 1996), Binbir Çiçekli Bahçe (İstanbul 2009).

Halk Bilimi Derleme ve Araştırmaları: Ağıtlar (Adana 1943), Gökyüzü Mavi Kaldı, Halk Edebiyatından Seçmeler (İstanbul 1982, Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte), Sarı Defterdekiler, Folklor Derlemeleri (haz. Alpay Kabacalı, İstanbul 1997). Yaşar Kemal’in ayrıca Bugünlere Bahar İndi (şiir, İstanbul 2010), Sarı Sıcak (hikâye, İstanbul 1952), Bütün Hikâyeleri (İstanbul 1975) adlı eserleriyle A. Vidalie’den Thilda Kemal ile birlikte yaptığı Ayışığı Kuyumcuları (İstanbul 1977) adlı bir çevirisi yayımlanmıştır.

Başta İnce Memed olmak üzere Yaşar Kemal’in eserlerinin birçoğu kırkın üzerinde dile çevrilmiştir. Kitaplarından bir kısmının tiyatro eseri olarak uyarlaması yapılmış, senaryoları hazırlanarak filme alınmıştır. Bunların başlıcaları şunlardır: Beyaz Mendil (1955), Kara Çalı (1956), Namus Düşmanı (1957), Alageyik (1959), Karacaoğlan’ın Kara Sevdası (1959), Bu Vatanın Çocukları (1959), Muradın Türküsü (1965), Ölüm Tarlası (1966), Uzundere (haz. Nihat Asyalı, Ankara 1967), Urfa-İstanbul (1968), Ağrıdağı Efsanesi (1975), Bebek (1976), Teneke (İstanbul 1978), Yılanı Öldürseler (1982), İnce Memed (1984), Yer Demir Gök Bakır (senaryo, Zülfü Livaneli, İstanbul 1989), Menekşe Koyu (Ağır Akan Su) (senaryo, Barbro Karabuda, 1991).